Zima, to nie tylko wyjazdy na narty, snowboard, sanki i ewentualne kontuzje podczas sportów zimowych. Zima, to także oblodzone chodniki, grudy zmarzniętego śniegu, wilgoć, chlapa, mroźny wiatr, krótkie dni, a więc i ograniczona widoczność. Do tego często dochodzi gorsze samopoczucie psycho-fizyczne, obniżenie nastroju, stany depresyjne, poczucie osamotnienia, częstsza zachorowalność na infekcje dróg oddechowych. To wszystko zwiększa prawdopodobieństwo, że zimowe kontuzje i urazy zapukają do wielu drzwi.
Stłuczenie
Stłuczenia są najmniej obciążające zimowe kontuzje i urazy ze wszystkich, które zostały wymienione w tym artykule. Często są one konsekwencją upadku, kiedy to niewielkiemu uszkodzeniu ulegają znajdujące się pod skórą tkanki i mięśnie. Pojawiają się dolegliwości bólowe, krwiak i obrzęk. W takim przypadku mogą okazać się przydatne okłady chłodzące lub żel chłodzący. Zabieg z wykorzystaniem zimnych okładów należy wykonywać przez 15 minut, co 2 – 3 godziny. Jeżeli chcemy wspomóc kurację lekami, najlepiej wybrać maści przeciwbólowe i przeciwzapalne zawierające heparynę. Po kontuzji zalecany jest odpoczynek i odciążenie uszkodzonej części ciała – dzięki temu przyspieszamy regenerację. Kończynę należy położyć tak, by była podparta na całej swej długości. Ważne jest też, by znajdowała się powyżej poziomu serca – dzięki temu zapobiegniemy obrzękom.
Skręcenie
Skręcenie jest urazowym nadwyrężeniem torebki stawowej i więzadeł. To uraz, w wyniku którego dochodzi do przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. Zimą taka kontuzja dotyczy zwykle stawu skokowego, na skutek nieprawidłowego ułożenia stopy na podłożu. Dochodzi wówczas do uszkodzenia struktur wewnątrzstawowych oraz okołostawowych. Kontuzja objawia się zwykle nagłym, ostrym bólem, opuchlizną, może pojawić się również krwiak oraz ocieplenie okolicy stawu. W przeciwieństwie do zwichnięcia – przy skręceniu nie występuje zniekształcony obrys stawu.
Pierwszą pomocą podczas skręcenia stawu, na pewno będzie schłodzenie. Podobnie jak podczas stłuczenia, należy przygotować kompres i przykładać go do miejsca wystąpienia urazu. Warto również udać się do lekarza, aby wykluczyć poważniejsze uszkodzenia oraz uzyskać informację, czy staw należy unieruchomić. Oprócz badania przedmiotowego, w razie potrzeby zleci on również badania obrazowe takie jak RTG czy USG. Dodatkowo pomocna może okazać się konsultacja z fizjoterapeutą, który doradzi jakie ćwiczenia należy wykonywać, aby jak najszybciej wrócić do pełnej sprawności ruchowej.
Skręcone kolano jest natomiast urazem przytrafiającym się często narciarzom. Stopa jest co prawda dobrze ustabilizowana w bucie, ale kolano jest poddane oddziaływaniu dużych sił. Najczęściej uszkodzeniu ulega więzadło krzyżowe przednie (ACL). W takim przypadku często pojawia się również tzw. woda w kolanie, czyli płyn stawowy. Oprócz tego odczuwane jest nieprzyjemne przeskakiwanie w kolanie, słychać także dźwięki przypominające trzaski i chrupanie.
W wyniku takiego urazu (w zależności od stopnia uszkodzenia), konieczne może być leczenie zabiegowe, a następnie rehabilitacja. Bardzo ważne są ćwiczenia poprawiające stabilizację i czucie głębokie, ćwiczenia izometryczne, pomocny jest również kinesiotaping.
Zwichnięcie
Zwichnięcie to uszkodzenie stawu, w trakcie którego dochodzi do utraty fizjologicznej łączności powierzchni stawowych kości tworzących staw i połączonych torebką stawową. W wyniku zwichnięcia dochodzi do uszkodzenia struktur wewnątrz- i zewnątrz stawowych, a także znacznego naciągnięcia lub nawet całkowitego rozerwania torebki stawowej. Do charakterystycznych objawów zwichnięcia stawu należą: silny ból, obrzęk i krwiak w okolicy urazu, zniekształcenie obrysu stawu, niefizjologiczne ustawienie kończyny, brak lub ograniczenie ruchomości, bolesny opór podczas ruchów biernych. Skutkiem zwichnięcia może być także uszkodzenie nerwów lub naczyń krwionośnych.
Konieczne jest pomoc lekarza i nastawienie końców kości, które się przemieściły i odtworzenie układu stawu. Następnie zakładana jest szyna gipsowa, a po jej zdjęciu pacjent idzie na rehabilitację. W zależności od konkretnego przypadku stosuje się m.in. terapię manualną, kinesiotaping, zabiegi fizykoterapeutyczne, np. ultradźwięki, laser czy hydromasaż.
Skręcenie i zwichnięcie to pojęcia, które są często ze sobą mylone. Trzeba pamiętać, że zwichnięcie świadczy o poważniejszym urazie. W przebiegu skręcenia zostaje przekroczony zakres ruchu w stawie, a następnie wraca on „na swoje miejsce”, a skutkiem tego są uszkodzenia okolicznych tkanek. Zwichnięcie z kolei sprawia, że powierzchnie stawowe pozostają w patologicznym położeniu, czego skutkiem jest również uszkodzenie okolicznych struktur.
Złamanie
O złamaniu mówimy wtedy, gdy dojdzie do przerwania ciągłości tkanki kostnej. Jeśli oprócz tego zostanie przerwana skóra, jest to już złamanie otwarte. Tego typu uraz charakteryzuje się mocnymi dolegliwościami bólowymi (które nasila próba wykonania ruchu), nienaturalnym ustawieniem kończyny i szybko narastającym obrzękiem. W przypadku podejrzenia złamania trzeba jak najszybciej udać się do szpitala, ponieważ często kości wymagają nastawienia, a noga unieruchomienia w gipsie.
Po zdjęciu opatrunku zalecana jest rehabilitacja, obejmująca kinezyterapię, czyli ćwiczenia skupiające się m.in. na odzyskaniu utraconej masy mięśniowej i ruchomości w stawie. W zależności od potrzeb stosuje się także zabiegi z zakresu fizykoterapii np. masaże wirowe, krioterapię, elektrostymulację, czy pole magnetyczne.
Kontuzja na stoku
Choć zimowy wypoczynek kojarzy się głównie z przyjemnością, to warto mieć z tyłu głowy kilka złotych zasad postępowania w razie niepożądanych sytuacji, by zimowe kontuzje i urazy trzymać na dystans. Jak działać, gdy ktoś z naszego otoczenia uległ wypadkowi podczas jazdy na nartach czy snowboardzie? W przypadku podejrzenia uszkodzenia struktur mięśni lub kości, bezwzględnie wzywamy fachową pomoc i przenosimy kontuzjowaną osobę w bezpieczne miejsce. Jeśli nie możemy przetransportować chorego, trzeba zabezpieczyć miejsce wypadku, by nie doszło do kolejnego. Lekarz, który będzie diagnozował obrażania, może zalecić wykonanie badań, które potwierdzą lub wykluczą złamanie, skręcenie lub zwichnięcie. W przypadku niebezpiecznych urazów – jak np. zerwanie więzadła krzyżowego czy uszkodzenie łękotek – trzeba będzie wykonać rezonans magnetyczny, RTG, USG lub tomografię komputerową.
Pamiętaj, że ryzyko kontuzji można znacznie zmniejszyć. Wystarczy pamiętać o solidnej rozgrzewce przed pierwszym zjazdem ze stoku, o odpowiednim dobraniu sprzętu oraz o ogólnej uważności, która może zapobiec wielu wypadkom – nie tylko podczas sportów zimowych. Bezpiecznej zabawy!
Pomoc fizjoterapeuty w przypadku kontuzji
W przypadku wielu kontuzji, nadwyrężeń i ograniczonego zakresu ruchu bardzo pomocna jest terapia manualna lub narzędziowa. Nie można pracować w miejscu kontuzji w stanie ostrego stanu zapalnego, dużego krwiaka, złamania itp., natomiast znając pewne zależności w ciele ludzkim wciąż można ulżyć w dolegliwościach i wspomóc regenerację. W takich przypadkach bardzo pomocne są terapie odruchowe, praca narzędziowa na strefach projekcji uszkodzonego obszaru, znajdujących się np. na głowie i uszach. Odpowiednio stymulując właściwie dobrane obszary mogę zmniejszyć obrzęk w miejscu urazu oraz przyspieszyć regenerację. Dodatkowo terapia manualna pomoże rozluźnić napięte mięśnie na przebiegu danej sekwencji. Należy pamiętać, że w przypadku upadku najczęściej dochodzi do napięcia większej partii mięśni, których rozluźnienie także zmniejsza ból w okolicy miejsca urazu. Życzę Ci dużo zdrowia i bezpiecznej aktywności na dworze, aby zimowe kontuzje i urazy Cię ominęły. W razie potrzeby lub profilaktycznie zapraszam na sesje terapeutyczne.